ลิลิตพระลอ ตอน ๔

ร่าย
    o สองนายลงในสระ สองนายพะสองนาง ค่อยหัวพลางยยิ้ม คอยเมื่อสองมาปิ้ม ดอกแสร้งถามขา ฯ

โคลง ๔

o สองนายมาแต่ด้าว	แดนใด
มาบ่เกรงกลัวใจ	อาจแท้
ดังฤๅจึ่งลงใน	สระราช นี้นา
เร็วเร่งขึ้นพลันแม้	ไม่ขึ้นเปนความ ฯ
o พี่จะขึ้นเจ้าอย่า	ขับหนี
มาแต่เมืองไกลลี-	ลาศเต้า
เห็นสระสนุกมี	ใจใคร่ ชมนา
เรียมบ่ได้รู้เจ้า	อย่าเผ้อคุกคาม ฯ
o เรียมมาสวนนี่ไส้	นฤมล พี่เอย
แลบ่เห็นสักคน	หนึ่งเฝ้า
เห็นสระสนุกชล	จักอาบ ตนนา
ฤๅและมามีเจ้า	ว่าให้เรียมอาย ฯ
o เรียมลาสองแม่แล้	ทรามรัก พี่เอย
จะอยู่จะอายนัก	กว่านี้
เปนชายแลหญิงผลัก	หนีหน่าย ตนนา
เพราะบ่เห็นแก้วกี้	จึ่งได้มาลง ฯ
o พี่ขุนไปด่วนขึ้ง	นักหนา เล่านา
ผิดคาบเดียวพันครา	ด่วนพ้อ
เยียวชายชั่วหลงมา	แลว่า ไส้พ่อ
ผิดเพื่อบเห็นน้อ	โทษข้าขอษมา ฯ
o  เยียวเห็นแลเคียดไส้	ใจบุญ พี่เอย
ผิบ่เห็นฤๅฟุน	เท่าเผ้า
ฟังอ่อนอมฤตฉุน	ใจชื่น ชมนา
ได้กล่าวผิดใจเจ้า	จุ่งเจ้าอดออม ฯ
o พี่ขุนจะอาบน้ำ	เชิญลง อาบรา
ลงอาบในสระสรง	สว่างร้อน
ขัดสีธุลีผง	สะเหงื่อ ไคนา
แล้วเก็บฝักบัวปล้อน	เปลือกสิ้นกินพลาง ฯ

ร่าย
    o สองนายฟังสองนาง ผลัดผ้าพลางลงอาบ ทำสุภาพลเมียด คำลเอียดเอาใจ เผืออาบในสระแล้ว เสมออาบน้ำทิพยแก้ว แลน้อง ณ หัว พี่เอย ฯ

โคลง ๔

o กินบัวอร่อยโอ้	เอาใจ บารนี
สโรชข่าวฉันใด	ใคร่รู้
เชิญพี่จุ่งไปใน	บัวฝ่าย นั้นนา
ได้อมฤตรสสู้	อย่าแล้ไปสวรรค์ ฯ
o แม่โรยรักอย่าได้	โรยใจ หนึ่งรา
นำแขกเราไปใน	ฝ่ายนั้น
จะเก็บจะกินใด	โดยท่าน เถิดแม่
เจ้าช่วยเก็บให้หั้น	จุ่งให้เต็มใจ ฯ
o นางโรยนางเรียกด้วย	คำงาม
ขวัญอ่อนดังขวัญกาม	ยั่วแย้ม
ใบบัวหนั่นหนาตาม	กันลอด ไปนา
หอมกลิ่นบัวรสแก้ม	กลิ่นแก้มไกลบัว ฯ
o ใบบัวบัวข้าขอบ	ใจบัว
ดอกดั่งจะหัวรัว	เรียกเต้า
เชยชมภิรมย์ชัว	ชมซาบ บัวนา
ถนัดดั่งเรียมชมเจ้า	พี่เหล้นกับตน ฯ
o บัวนมบัวเนตรหน้า	บัวบาน
บัวกลิ่นขจรหอมหวาน	รสเร้า
บัวสมรละลุงลาญ	ใจบ่า นี้นา
บัวบาทงามจวบเท้า	เกศแก้วงามจริง ฯ
o โกมุทกาเมศแก้ว	โกมล พี่เอย
หอมกลิ่นจงกลกล	กลิ่นแก้ว
จงกามินีปน	รสร่วม กันนา
จงกอบอย่ารู้แคล้ว	ก่อเกื้อกรีฑา ฯ
o สนุกบัวซ้อนดอก	บัวพระ พี่นา
ปลาช่อนปลาไส้สระ	ดอกไม้
สลิดโพตะเพียนพะ	กันชื่น ชมนา
พรวนเพรียกแนมหลิ่งไส้	เหยื่อหย้ามฟูมฟอง ฯ
o สนุกข้างนี้แนบ	จอมใจ พี่เอย
สองสนุกกันใน	ฝ่ายนั้น
ทำขวัญสนุกใด	จักดุจ นี้นา
หนีซอกซอนซ้ำหั้น	เชิดชู้เทียมรงค์ ฯ
o สรงสนุกน้ำแล้วกลับ	สนุกบก เล่านา
สองร่วมใจกันยก	ย่างขึ้น
ขึ้นพลางกอดกับอก	พลางจูบ
สนุกดินฟ้าฟื้น	เฟื่องฟุ้งฟองกาม ฯ
o สองนางนำแขกขึ้น	เรือนสวน
ปัดฟูกปูอาสน์ชวน	ชื่นชู้
สองสมพาสสองสรวล	สองเสพย์
สองฤดีรสรู้	เล่ห์พร้อมเพรียงกัน ฯ
o เสร็จสองสมพาสแล้ว	กลกาม
สองอ่อนสองโอนถาม	ชื่อชู้
สองมาแต่ใดนาม	ใดบอก ราพ่อ
ให้แก่สองเผือรู้	ชื่อรู้เมืองสอง ฯ

ร่าย
    o สองนายฟังสองนาง แสร้งบอกพรางบบอกชื่อ เผือนี้ชื่อเจ้ารามรัตน์ นัดกันมาจะค้า พลัดมาท่าทางทบ พอประสบเจ้าพราหมณ์ ทรงนามเจ้าศรีเกษ ใคร่เห็นประเทศมาด้วย พอประสบหน้าสร้วย พี่แล้จอมสมร ฯ

ร่าย
    o เผืออยู่ในรมยนคร มโนหรราชธานี บุรีรมย์บอกแจ้ง จะอยู่ด้วยกล้องแกล้ง แต่นี้ฤๅไป จากเอย ฯ

โคลง ๒

o สองตกใจละลั้ง	ละเลิดผิดอันตั้ง
ต่อรื้อฉันใด ฯ
o ธมาในเมืองนี้	มีเครื่องค้ามากี้
สิ่งข้าขอถาม ฯ

โคลง ๓

o ขุนนางอยู่ไกลกัน	บ่ทันนัดกันได้
สองแม่ถามไจ้ไจ้	สะทื้นสะเทิ้นไปมา ฯ

โคลง ๒

o บอกเร็วราเครื่องค้า	บบอกได้อึหน้า
ใครให้ราหัว ฯ
o พรางตัวเองดั่งนี้	หน้าใช่หน้าสับปลี้
มาไขว่ถ้อยเอาเผือ ฯ

ร่าย
    o เครื่องค้าเหลือผู้ซื้อ กะหมั่ง
สินตัวยื้อมิถึง กะหมั่ง
มิบอกจริงบอกพราง กะหมั่ง
ทรงขุนนางอะเคื้อ กะหมั่ง
เนื้อชาววังใช่ช้า โฉมใช่โฉมคนค้า หน้าใช่หน้ากริกกริว ฯ

เชิญพระลอสู่สวนหลวง

     นายแก้ว นายขวัญบอกความจริง จึงไปเชิญพระลอเข้าพักยังสวนหลวง

_____________________________________

โคลง ๒

o มาจะหัวให้หายหิวอยากเข้า	เชิญบอกอันจริงเจ้า
แก่น้องอย่าอำ	หนึ่งรา ฯ
o สองสนองคำอ่อนพร้อง	จะบอกจริงแก่น้อง
อย่าเย้นหยันตู ฯ
o พระภูธรอยู่เกล้า	ลอราชพระเสด็จเต้า
เผือพี่เลี้ยงมาตาม ฯ
o ขุนงามบอกข่าวไท้	เสมอดั่งสองนางได้
ผ่านเฝ้าไอศวรรย์ ฯ

โคลง ๔

o ตวันเจียนจากฟ้า	มามือ
จักใคร่ถือเดือนถือ	ก็ได้
เมรุทองละอองปือ	ปือรอด ไปนา
ขอท่านเชิญท้าวไท้	ธิราชเจ้าเสด็จมา ฯ
o พระเสด็จมาอยู่ด้าว	แดนใด พี่เอย
มาอยู่ในสวนใคร	ใคร่รู้
พระองค์ท่านเสด็จใน	สวนเปล่า เขานา
พระเปลี่ยวบมีผู้	เพื่อนไท้เสด็จเดียว ฯ
o ตีอกออกปากโอ้	พระภู เบศร์เฮย
มาอยู่ฉันใดดู	ละห้อย
บเคยยากอกตู	จักหว่า แลพ่อ
โหยสอื้นค้อยค้อย	คร่าวน้ำตาไหล ฯ
o เอนดูสองท่านผ้าย	ไปพลัน
ถึงบาทบงกชคัล	เคี่ยมไหว้
ขอเชิญปิ่นไอศวรรย์	เสด็จยาตร มานา
เผือจะเชิญสองไท้	ธิราชพู้นมาพลัน ฯ
o แต่จักท่าไหว้บาท	บงกช
น้อมศิรามพุชจรด	กึ่งเกล้า
ขอรับอมฤตรส	พจนาตถ์ ไปนา
ถึงพระนุชน้องเหน้า	ท่านถ้าฟังสาร ฯ
o สองนายกรกอดเกี้ยว	สองนาง
มือสอดเสียดเอวบาง	ลูบท้อง
พิศพลางจูบชมพลาง	เรียมสั่ง สองแม่
มิใคร่ไคลคลาศน้อง	หนึ่งเล้ยกับตน ฯ
o สองนางซบแนบเนื้อ	สองนาย
พระลูกเอยจักผาย	คลาดแคล้ว
พระไปจากเสมอตาย	ทีหนึ่ง แลพ่อ
รักเร่งมาพลันแก้ว	ช่วยน้องอย่านาน ฯ
o ไปสองสามย่างแล้ว	เหลียวมา เล่านา
เจ้าพี่เอยเรียมคลา	คลาศแคลัว
เผือไปแต่ตัวหา	จอมราช ไส้นา
ใจอยู่เชยชมแก้ว	พี่ไส้กับตน ฯ
o เผือข้านับอยู่ไส้	ขุนงาม ลูกเอย
อยู่แต่ตัวใจตาม	ท่านแท้
ไปมาอย่านานทราม	รักท่วม เราเฮย
เชิญเร่งเร็วพลันแม้	อยู่ช้าเผือตาย ฯ

โคลง ๒

o สองนายไปบมิช้า	ถึงสมเด็จเจ้าหล้า
กราบเกล้าทูลสาร ฯ
o ทูลอาการทุกข้อ	บรรยายแต่ต้นหน้อ
มาถี่ถ้วนความใน ฯ

โคลง ๔

o เผือข้าพบพี่เลี้ยง	สองศรี
ใจจอดจอมกษัตรีย์	อยู่เกล้า
ขอเชิญปิ่นภูมี-	ศวรราช
จงบพิตรพระเจ้า	อย่าช้าเสด็จจร ฯ
o พระลอลีลาศคล้อย	ไคลคลา
งามดุจสีหลีลา	จากถ้ำ
สองนางอยู่คอยหา	เห็นราช มานา
ลุกแล่นรับแลล้ำ	หยาดฟ้าลงดิน ฯ
o สองถึงสองกราบไหว้	บทมาลย์
เชิญบพิตรภูบาล	อยู่เกล้า
ยังรมยพิมานสถาน	ประพาส พระเอย
เรือนสำราญน้องเหน้า	ท่านไท้ทั้งสอง ฯ

โคลง ๒

o พระลอสนองพี่เลี้ยง	สองพระนุชเนื้อเกลี้ยง
สุขอยู่รื้อฉันใด ฯ
o สองจอมใจอ่อนไท้	องค์บไข้ใจไข้
ละห้อยโหยหา	ท่านนา ฯ

คารมพระลอ

     นางรื่น นางโรยเข้าเฝ้าพระลอ พระลอแสดงคารมมหากาฬ ฝากถ้อยไปยังสองศรี พระพี่เลี้ยงนำความไปแจ้งพระเพื่อน พระแพง ซึ่งร้อนรุมอยู่รอท่า
     เปนอีกตอน ๑ ที่แสดงให้ประจักษ์ถึงพระอัจฉริยภาพของผู้ทรงนิพนธ์เรื่องพระลอนี้ ในการใช้ข้อความแต่สั้นๆเล่าเรื่องราวมากมาย โดยเก็บรายละเอียดปลีกย่อยต่างๆได้อย่างครอบคลุมชัดเจน

_____________________________________

ร่าย
    o พระราชาลีลาศ พระบาทขึ้นเรือนสอง กุณฑีทองน้ำหอม ถนอมล้างพระบาทยุคล พิมลพัสตเช็ดบาท เหยียบผ้าลาดเสด็จดล บนบรรยงกไสยาสน์ เสด็จเหนืออาสน์อิงองค์ พระบาทบงกชพัก ทักปราไสสองนาง สองไหว้พลางจึ่งทูล ข้าแต่นเรสูรอยู่เกล้า พระเจ้าเคยขึ้นช้างลงม้า คานหามท่ารับราช ผ้าลาดแล้วเกือกทอง รองพระบาทซ้ำซ้อนอ่อนเรียบ ดังฤๅมาเหยียบดินเดินเพียงไพร่ ไต่ทางป่าท่าดงรก อกเผือข้าดั่งจะคราก อ้าลำบากพระองค์ ซบเศียรลงกราบไหว้ พระบาทฤๅมาได้ ยากพ้นประมาณ ดังนี้ ฯ

โคลง ๒

o ภูบาลสนองพี่เลี้ยง	สองพี่ปรานีเพี้ยง
พระญาติผู้พึงใจ ฯ
o ยากนักใดดุจด้วย	เพราะใคร่เห็นหน้าสร้วย
สองอ่อนท้าวแลนา ฯ
o ปรานีราอย่าช้า	รักเร่งให้เห็นหน้า
หน่อท้าวทั้งสอง ฯ

โคลง ๔

o พระทองเสด็จอยู่นี้	อย่าคลา
สองพี่ขุนรักษา	อยู่เกล้า
เผือข้าชุลีลา	พระบาท แลพ่อ
หับกุญแจเร้นเจ้า	แผ่นหล้าลับองค์ ฯ
o หัวอกจักครากแล้	เขือเห็น
นับอยู่ในใจเปน	ดั่งบ้า
สองเขือพี่อย่าเย็น	ใจเร่ง ไปรา
เอาข่าวถึงน้องหน้า	หนุ่มเจ้าจอมสมร ฯ
o แม้สองเจ้าตั้งใคร่	เห็นกัน นาพี่
เชิญพระนุชมาพลัน	อย่าช้า
แม้นานอ่อนฤๅทัน	เห็นชีพ เรียมเลย
ฝากแต่พระศพถ้า	อ่อนให้เผาผี ฯ
o สองไหว้พระบาทแล้ว	สองลา
สองสั่งสองนายตา	ค่อยเคล้า
ตาสองลอบแลหา	เมียงม่าย กันนา
จวนจวบตาท้าวเจ้า	ลอบต้องตาเขา ฯ
o สองนางจรจากห้อง	โหยหวน สวาทนา
เมียงแต่หางตาสรวล	สั่งชู้
สองนายลูบอกครวญ	ครางแต่ ใจนา
เจียรจากดั่งนี้ผู้	อื่นนั้นฤๅมี ฯ

ร่าย
    o ข้าลีลาถึงนอก ครั้นออกแล้วทั้งสอง กุญแจทองใส่ทวาร เอาลูกดาลไปด้วย อิ่มอกย้วยไคลคลา ลีลาขึ้นช้างผ้าย คลับคล้ายเข้าทวารเวียง จิตต์จ่อเมียงสองเจ้า ลงช้างเข้ายังวัง ทอดตายังปราสาท เห็นสองราชกษัตรีย์ ในช่องสีหบัญชร ดุจอัปสรสู่หล้า เยี่ยมหน้าดุจดวงเดือน เหมือนแว่นฟ้าทั้งคู่ ต่างตาดูอยู่คอยทาง เห็นสองนางพี่เลี้ยง หน้าชื่นสดใสเพี้ยง พ่างท้าวเสด็จมา ฯ

โคลง ๒

o มาสองราจะร้อง	ถามเถิดฤๅพระน้อง
จุ่งได้แรงใจ	หนึ่งรา ฯ
o คิดนึกไปชอบเหรื้อง	ความรั่วรู้ทุกเบื้อง
พระย่ารู้ฤๅดี ฯ
o มาจะตีตนตายจุ่งแล้ว	สองพระพี่เลี้ยงแก้ว
ยกย่างช้าเยียใด	ดั่งนี้ ฯ
o ทวารวังในว่าใกล้	ฤๅแลวันนี้ไส้
ขยดออกรื้อดูไกล	บารนี ฯ

ร่าย
    o ถึงบันไดสองขึ้น แลนา
ถึงพ่างพื้นปราสาท แลนา
เข้าใกล้บาทยุคล แลนา
ไหว้เจ้าตนทูลข่าว แลนา
รับขวัญยอมือไหว้ บัดนี้ขวัญท้องไท้ มาสู่แล้วณหัว พี่เอย ฯ

 

พระเพื่อนพระแพงสู่ตำหนักสวนหลวง

     พระเพื่อน พระแพงรับรู้ความแลถ้อยคำพระลอจากนางรื่น นางโรย แล้วไปขออนุญาตพระย่าเที่ยวเล่นในอุทยานหลวง
พระย่าชื่นชมแลย้ำเตือนครรลองครองตน
     นางโรยนางรื่นจัดแจง พระเพื่อน พระแพงขึ้นพระตำหนักซึ่งพระลอแลพี่เลี้ยงเร้นรอท่าอยู่ !
ปรัด (ปะหรัด) = แต่ง(ก.)
เทียร = ย่อม(ก.)

_____________________________________

โคลง ๔

o จอมขวัญพระพี่เอ้ย	บุญสอง
โฉมราชงามคือทอง	แท่งแท้
คือเทพดาผยอง	มาสู่ พระนา
ในโลกนี้สุดแล้	แต่ท้าวองค์เดียว ฯ
o พระสอนพระสั่งข้า	พระศรี พี่เอย
ผิแลพลันพบธี-	เบศร์ไท้
แม้นานแต่พบผี	จอมราช แลแม่
ฝากแต่พระศพไว้	เถิดให้เราเผา ฯ
o พี่เอยแก้วฟ้าหยาด	มามือ นาพี่
รักยิ่งชีพิตฤๅ	ใคร่แคล้ว
ครั้นด่วนนักจักฦๅ	ความเล่า แลพี่
ลาย่าเปนเจ้าแล้ว	ด่วนได้โดยใจ ฯ
o สองท้าวยังย่าไท้	ทูลทรง
พระบาทสองศรีผจง	ใส่เกล้า
สองเสด็จแนบแนมองค์	อิงแท่น
ละเลียนสองเฟี้ยมเฝ้า	ย่าต้องติดใจ ฯ
o ย่าชมหลานแก้วยอด	เยาวมาลย์
สองดุจบงกชบาน	ใหม่หน้า
สองศรีล่ำเภาพาล	เพ็ญภาค กูเอย
นวดย่าได้แรงอ้า	อ่อนรู้ถือถนอม ฯ
o ชูหน้าสองหนุ่มหน้า	เชยชม
สองอ่อนงามสระสม	ใช่น้อย
ใจดีอ่อนอุดม	ใครคู่ สองนา
สองนวดฟั้นค้อยค้อย	ย่าได้แรงรมย์ ฯ
o อย่ากดใจฟั้นย่า	นานนัก
อุตส่าห์เยียวสองภักดิ์	ใฝ่ไข้
สองนางรื่นโรยรัก-	ษาอย่า ลืมนา
เตือนอ่อนสรงเสวยไล้	ลูบแป้งผัดผิว ฯ
o เผือข้าแฝงบาทไหว้	บทมาลย์
สุขสิ่งใดปูนปาน	เปรียบได้
พิศพักตรดุจบัวบาน	ฤๅใคร่ คลายเลย
เสมออมฤตไล้	ลูบแล้ลืมเมือ ฯ
o สองเจ้ารักย่าให้	ติดใจ บารนี
อ้าอีกฟังเสียงใส	อ่อนพร้อง
สองศรีกล่าวเสนาะใด	จักดุจ นี้นา
เสมออมฤตต้อง	ย่าได้แรงจริง ฯ
o ย่ารักมิใคร่ให้	ไกลตัว
เยียวย่าเตือนเพราะกลัว	เกลือกไข้
ย่าสงวนยิ่งสงวนหัว-	ใจย่า ไส้นา
เทียรย่าเตือนไจ้ไจ้	อย่าน้อยใจเขือ ฯ
o อิริยาบถสี่ไส้	สงวนองค์ อ่อนเอย
นอนนั่งยืนเดิรจง	อย่าเว้น
สองศรีสมบูรณ์บง-	กชมาศ กูเอย
นอนนั่งยืนเดิรเหล้น	แต่งให้เสมอก้น ฯ
o เผือข้ามิใคร่ผ้าย	ไปไกล ท่านนา
ตัวจากใจอาไลย	ท่านไท้
ขอลาบพิตรไป	ประพาส พระเอย
สมสนุกเล่นไหล้	แหล่งสร้อยสวนขวัญ ฯ
o เชิญสองพระพี่น้อง	เสด็จไป
สรงสระพลางชมไพร	ดอกไม้
ยามเย็นจึ่งคลาไคล	ยูรยาตร มานา
สองราชฟังแล้วไหว้	ย่าเจ้าลาเมือ ฯ

โคลง ๒

o ยินดีเหลือที่อ้าง	เราจะพบเจ้าช้าง
ธิราชแล้เต็มใจ	บารนี ฯ

ร่าย
    o คืนเข้าในปราสาท เสร็จสองราชเสด็จสรง แล้วสองทรงพระปรัด ผัดพักตร์ดุจดวงเดือน เกล้าเกศเหมือนสาวสวรรค์ นุ่งแพรพรรณลายเลิศ พพรายพริ้งเพริศประไพ สไบสมบูรณ์บรรจง ทรงเครื่องเสร็จยูรยาตร ลีลาศดุจอัปสร ทวยทอดกรนวยนาฎ ถึงเกยมาศบรรยง สองเสด็จทรงกรินี มีจำลองจำหลักลาย รูปสัตว์กลายช้อยชด อลงกฎกูบแก้ว ช้างชื่นงามแพร้วแพร้ว เครื่องช้างงามยง ยิ่งนา ฯ

ร่าย
    o ยยับธงมยุรฉัตรทอง รังรองกรรชิงรัตน์ พัดโบกพัดจามร สาวสลอนโดยเสด็จดาษ พี่เลี้ยงราชตามกษัตริย์ ไปตระบัดบหึง ถึงประตูอุทยาน คานหามทองรับราช ลีลาศเทียบมนเทียร พี่เลี้ยงเจียนใจแกว่น แล่นก่อนไขประตู ส่วนพระภูธรบรรจง ทรงมกุฎภูษา พัสตราภรณ์อจินต์ งามเงื่อนอินทรหยาดฟ้า เร้นอยู่เรือนรัตน์ถ้า แนบเนื้อสองสนอง ฯ

ร่าย
    o สองนายซ่อนข้างแท่น นางรื่นแล่นปูอาสน์ ให้สองราชเสด็จออก นอกให้ข้าไทเฝ้า ส่วนชาวเจ้ากำนัล เคียมคัลโดยระบอบ นางโรยนอบนบว่า ส่วนพระย่าธสั่งไส้ ให้เผือข้าหมั่นตัก เตือนสองลักษณ์ไสยาสน์ สองนางนาฎใส่กล ว่าบัดเดี๋ยวดลเทิญจะนอน นางรื่นกรประนมไหว้ ทูลว่าพระย่าไท้ธิราช พระบาทสั่งทุกอัน ชาวกำนัลเปนพยาน มินานด่วนลืมคำ ธจะจำตูต้องโทษโพย นางโรยเร่งช้กม่าน เชิญสองท่านเสด็จเข้า ส่วนชาวเจ้ากำนัลนั้น ครั้นจะอยู่ท้าวธจะมิหลับ ขับกันลงเล่นไหล้ ชมดอกไม้วัลย์เครือ แต่สองเผือนี้จะเฝ้า สองท้าวเจ้าจอมราช ครั้นฝูงนางคลาศคลาลงแล้ว สองพระพี่เลี้ยงแก้ว หับถี่ถ้วนทุกทวาร ฯ

พระเพื่อน พระแพงพรั่นกระดาก
พระลอ พระเพื่อน พระแพง พบพักตร์
โฉมงามสามแผ่นแพ้

     พระเพื่อน พระแพงกระดากอายด้วยมิเคยสู่ชาย ให้นางรื่นนางโรยสอน.. ก็แลเรื่องเช่นนี้ที่ไหนจะสอนกันได้ ต่อเวลามาถึง ทีจะเปนย่อมเปนเอง... " น่อยหนึ่งพระจักได้      เล่ห์นั้นเปนเอง "
ตอนนี้ได้แยกสีคำขานไว้ให้เห็นโดยเด่นชัด
     ชมโฉมพิลาศล้ำของสามองค์ ผ่านถ้อยพระพี่เลี้ยง
     พี่เลี้ยงเชิญสามราชสู่ไสยา แล้วสู้ทนข่มไฟราคะตน เสงี่ยมเฝ้าแต่ภายนอก..
" รัญจวนสมรหมื่นกลั้น     เพราะเพื่อภักดีหมั้น     จึ่งกลั้นใจคง "

____________________________

โคลง ๒

o มินานสองพี่เลี้ยง	ไหว้บาทบงกชเกลี้ยง
เชิญอ่อนท้าวเสด็จใน ฯ
o สองอ่อนใจแจ่มฟ้า	ฟังพี่เลี้ยงเชิญช้า
ซ่อนช้าอายใจ ฯ

โคลง ๔

o พี่เอยแต่น้อยเกิด	ตนมา
ยังไป่เคยเดียงสา	สักน้อย
จักไปดั่งฤๅนา	วานช่วย ริรา
อายเร่งอายค้อยค้อย	หนึ่งไส้เผือกลัว ฯ
o ณหัวเจ้าข้าใช่	เด็กเลย
แม้บ่เคยจำเคย	จึ่งได้
พระทองแก่เรียมเอย	อย่าเหนี่ยว ราแม่
ฤๅบ่เอนดูไท้	ธิราชแล้ณหัว พี่เอย ฯ
o พระลอแฝงม่านเข้า	มาฟัง
ฟังอำเภอสองยัง	หนุ่มแท้
พระเสด็จนั่งแนบหลัง	สองอยู่ ไส้นา
สองไป่รู้ยังแก้	พี่เลี้ยงไปมา ฯ
o พี่เอยรักท้าวยิ่ง	หัวใจ นาพี่
เจ็บบ่เคยฉันใด	ดั่งนี้
เผือคิดเร่งเดียงใน	ใจยาก จริงนา
วานพี่ทั้งสองชี้	เล่ห์ให้เผือเห็น ฯ
o สองฟังสองค่อยยิ้ม	ผินสรวล
ใครห่อนสอนพระอวร	อ่อนได้
วันสองแรกรักครวญ	ถึงราช นั้นนา
ใครสั่งสอนสองให้	ละห้อยโหยหา ฯ
o มิสอนก็อย่าร้า	มาหยัน อีกรา
มิเอนดูอกกัน	ดั่งนี้
เห็นเดือนตวันวัน	คืนก่อน เผือนา
ถามว่าบรู้ผี้	ว่ารู้ฤๅถาม ฯ
o พระเอยจะบอกได้	ฉันใด
พระจักเคียงถนัดใน	ที่ไท้
มินานอย่าอาไลย	เลยราช
น่อยหนึ่งพระจักได้	เล่ห์นั้นเปนเอง ฯ
o พระลออดบได้	ขิกหัว
สองนาฎตกใจกลัว	สดุ้ง
พระพักตรดุจดวงบัว	บานร่อ กันนา
เผยม่านแพรพรรณวุ้ง	ออกให้เห็นองค์ ฯ
o สองเห็นโฉมเจ้าแผ่น	ภูวดล
งามเงื่อนทินกรกล	แว่นฟ้า
ลืมอายอ่อนลืมตน	ตาต่อ พระนา
พิศบ่พรับโอ้อ้า	เทพไส้ยาไฉน ฯ
o ดำรงใจได้อ่อน	อายซบ อยู่นา
สองบังคัลเคารพ	กราบไหว้
โฉมสองชื่นตาสบ	ใจราช แลนา
พิศพี่พิศน้องไท้	ท่านท้าวลืมตน ฯ
o บัวทองเด็ดแต่น้ำ	เอามา แลนา
แลว่าดวงดารา	หยาดฟ้า
ฤๅจันทรจากเวหา	หาพี่ พระเอย
เรียมเร่งคิดหน้าหน้า	หนุ่มหน้าติดใจ ฯ
o สองนาฎพิศราชรื้อ	วางตา
จอมราชพิศพักตรา	อ่อนไท้
บวางเนตรเลยนา	บานร่อ สองรา
สองนาฎไหว้แล้วไหว้	เล่าไหว้บทมาลย์ ฯ
o นางโรยนางรื่นไหว้	พิศภู เบศร์เฮย
พิศอ่อนสองศรีตรู	เตรียบเฝ้า
แลนางก็ลืมดู	จอมราช
แลราชลืมดูเจ้า	พี่น้องทั้งสอง ฯ
o พิศไท้ไท้ว่าไท้	ทินกร
พิศอ่อนคือศศิธร	แจ่มฟ้า
พิศดูอิ่มอกอร	ใดดั่ง นี้นา
เดือนยแย้มแย้มหน้า	ออกรื้อฉันใด ฯ
o เพื่อนโรยวานช่วยตั้ง	ตาดู หนึ่งรา
เราว่าพระเราตรู	ยิ่งผู้
โฉมพระพี่มาชู	งามเร่ง งามนา
ทุกเทพอันรอบรู้	แต่งท้าวทั้งสาม ฯ
o พิศดูสิไป่ได้	วางตา
สามแผ่นภพฤๅหา	ดุจได้
บุญเราบ่านี้นา	นางรื่น กูเอย
เราจึงเห็นสามไท้	ธิราชผู้มีบุญ ฯ
o สองนายเจ้าน้องอยู่	ไหนมา ดูรา
มาช่วยพิศพักตรา	อยู่เกล้า
สุดใจบ่านี้นา	เฉลิมโลกย์ แลเฮย
สามบพิตรพระเจ้า	พี่น้องงามสม ฯ

ร่าย
    o สองนางชมบมิวาย ส่วนสองนายผู้เชี่ยวชาญ ค่อยก้มกรานเข้าไป นั่งแต่ไกลกราบบาท ไท้ธิราชสามกษัตริย์ ชรดัดนิ้วประนม บังคมเคารพราช ชมโฉมนาฎทั้งสาม งามติดตาติดใจ ในแผ่นดินใต้ฟ้า เห็นแต่พระเจ้าหล้า พี่น้องทั้งสาม บารนี ฯ

โคลง ๔

o งามยงงามยิ่งแม้	แมนมา แต่งฤๅ
โฉมระทวยทอตา	แหล่งหล้า
สมนักบ่านี้นา	สรบ่า นี้นา
สดกว่าสดโอ่อ้า	อ่าโอ้เอาใจ ฯ
o พี่เลี้ยงทั้งสี่ไหว้	สามกษัตริย์
เชิญบาทบงกชรัตน์	อยู่เกล้า
เสด็จยังผธมสวัสดิ์	ไสยาสน์ พระเอย
เยียวเหนื่อยพระองค์เจ้า	พี่น้องทั้งสาม ฯ
o พระลอลีลาศฟ้า	ดินไหว
สองนาฎโดยเสด็จไตร	แผ่นพื้น
สามกษัตริย์ทอดกรไกว	เงยง่า งามนา
โฉมดุจเดือนดาวขึ้น	ส่องฟ้าดินบน ฯ
o นางโรยนางรื่นร้าง	บทรัช
เช็ดบาททั้งสามกษัตริย์	ใส่เกล้า
เชิญเสด็จภิรมย์สวัสดิ์	ไสเยศ
สองอ่อนอเคื้อเฝ้า	อยู่เพี้ยงสาวสวรรค์ ฯ
o พี่เลี้ยงปิดม่านแล้ว	รับขวัญ ท่านนา
ขวัญอ่อนอย่าไกลกัน	กับไท้
ขวัญสองแม่คือวัลย์	เวียนรอบ พระนา
ขวัญราชคงคือไม้	มาศเกี้ยววัลย์กรอง ฯ
o สองนางลาราชไหว้	บทมาลย์
ถึงนอกสองหับทวาร	ท่านไว้
หับแล้วบ่ทันนาน	ยังพี่ นายนา
นั่งแต่ไกลกามไหม้	สวาทเพี้ยงไฟฟอน ฯ

โคลง ๒

o รัญจวนสมรหมื่นกลั้น	เพราะเพื่อภักดีหมั้น
จึ่งกลั้นใจคง ฯ
o รู้อายองค์ยากแท้	ผิบ่รู้อายแล้
ง่ายพ้นประมาณ ฯ
o เรือนสำราญอยู่เหล้น	เร่งว่าร้ายแรงเต้น
โลดร้ายฤๅอาย ฯ
o ทั้งหลายชี้กำด้น	ทำบรู้รุกร้น
ฝ่ายร้ายฤๅแคลง ฯ

โคลง ๔

o แรงรักแรงราคร้อน	รนสมร
ยงยิ่งเปลวไฟฟอน	หมื่นไหม้
มนเทียรปิ่นภูธร	เปนที่ ยำนา
ขืนข่มใจไว้ได้	เพื่อตั้งภักดี ฯ
o เรานี้เราเผ่าผู้	ภักดี
ผิดเท่าธุลีกลัว	เกลียดใกล้
ผิผิดกึ่งเกศี	แหนงว่า ตายนา
ดีกว่าเปนคนให้	ท่านชี้หลังตน ฯ

บทอัศจรรย์
ครรลองกาม สามเสพสามสมพาส

o ดุจสารเมามันบ้า	งาไล่แทงงวงคว้า
อยู่เคล้าคลุกเอา ฯ

____________________________

โคลง ๒

o สี่คนคิดชอบถ้อย	สอนสั่งกันค้อยค้อย
สว่างร้อนไฟกาม ฯ
o ส่วนสามกษัตริย์แก่นท้าว	กรโอบองค์โน้มน้าว
แนบเนื้อเรียงรมย์ ฯ
o เชยชมชู้ปากป้อน	แสนอมฤตรสข้อน
สวาทเคล้าคลึงสมร ฯ
o กรูเกี้ยวกรกอดเกื้อ	เนื้อแนบเนื้อโอ่เนื้อ
อ่อนเนื้อเอาใจ ฯ
o พักตราใสใหม่หม้า	หน้าแนบหน้าโอ่หน้า
หนุ่มหน้าสรสม ฯ
o นมแนบนมนิ่มน้อง	ท้องแนบท้องโอ่ท้อง
อ่อนท้องทรวงสมร ฯ
o สมเสน่หอรใหม่หมั้ว	กลั้วรสกลั้วกลิ่นกลั้ว
เกลสกลั้วสงสาร ฯ
o บุษบาบานคลี่คล้อย	สร้อยแลสร้อยซ้อนสร้อย
เสียดสร้อยสระศรี ฯ
o ภุมรีคลึงคู่เคล้า	กลางกมลยรรเย้า
ยั่วร้องขานกัน ฯ
o สรงสระสวรรค์ไป่เพี้ยง	สระพระนุชเนื้อเกลี้ยง
อาบโอ้เอาใจ ฯ
o แสนสนุกในสระน้อง	ปลาชื่นชมเต้นต้อง
ดอกไม้บัวบาน ฯ
o ตระการฝั่งสระแก้ว	หมดเผ้าผงผ่องแผ้ว
โคกฟ้าฤๅปูน ฯ
o บุญมีมาจึงได้	ชมเต้าทองน้องไท้
พี่เอ้ยวานชม	หนึ่งรา ฯ
o พระเพื่อนสมสมรแล้ว	ลอราชเชยชมแก้ว
แก่นไท้แพงทอง	เล่านา ฯ
o ละบองบรรพหลากเหล้น	บเหนื่อยบได้เว้น
เหิ่มชู้สมสมร ฯ
o ดุจอัสดรหื่นห้า	แรงเร่งเริงฤทธิ์กล้า
เร่งเร้งฤๅเยาว์ ฯ
o ดุจสารเมามันบ้า	งาไล่แทงงวงคว้า
อยู่เคล้าคลุกเอา ฯ
o ประเล้าโลมอ่อนไท้	แก้วพี่เอยเรียมได้
ยากด้วยเยาวมาลย์ ฯ
o เอนดูวานอย่าพร้อง	เชิญพระนุชนิ่มน้อง
อดพี่ไว้เอาบุญ	ก่อนเทิญ ฯ

โคลง ๔

o พระคุณพระพี่พ้น	คณนา
พระเอนดูนุชรา	ท่านไท้
เผือข้าไป่เดียงสา	สักหยาด พระเอย
พระค่อยถนอมน้องไว้	เพื่อนท้าวใจบุญ ฯ
o บเปนใดเจ้าพี่	อย่าแคลน
รักแม่สุดดินแดน	กว่าฟ้า
เรียมสงวนพระนุชแสน	สงวนยิ่ง ตัวนา
ยามหนึ่งบเห็นหน้า	อ่อนท้าวเรียมตาย ฯ
o บมลายสมรเร่งเร้ง	ฤทธิรงค์
สองอ่อนระทวยองค์	ละห้อย
ความรักดุจทิพยสรง	โสรจชื่น
บัดชื่นบัดเศร้าสร้อย	สร่างสร้อยสรดใส ฯ
o สะเทือนฟ้าฟื้นลั่น	สรวงสวรรค์
พื้นแผ่นดินแดยรร	หย่อนไส้
สาครคลื่นอึงอรร-	ณพเฟื่อง ฟองนา
แลทั่วทิศไม้ไหล้	โยกเยื้องอัศจรรย์ ฯ
o ขุนสีห์คลึงคู่เคล้า	สาวสีห์
สารแนบนางคชลี	ลาสเหล้น
ทรายทองย่องยงกรี-	ฑาชื่น ชมนา
กะต่ายกะแตเต้น	ตอบเต้าสมสมร ฯ
o ทินกรกรก่ายเกี้ยว	เมียงบัว
บัวบ่บานหุบกลัว	ภู่ย้ำ
ภุมรีภมรมัว	เมาซราบ บัวนา
ซอนนอกในกลีบกล้ำ	กลิ่นกลัวเกสร ฯ
o บคลาไคลน้อยหนึ่ง	ฤๅหยุด อยู่นา
ยังใคร่ปองประติยุทธ์	ไป่ม้วย
ปรานีดอกบัวบุษป์	บชื่น ชมนา
หุบอยู่บบานด้วย	ดอกสร้อยสัตบรรณ ฯ