อิเหนา : ระตูปัญจรากันระตูปักมาหงันยอมแพ้อิเหนา (๔๑)

ระตูปัญจรากันระตูปักมาหงันยอมแพ้อิเหนา
๏ บัดนั้น	พวกพลท้าวบุศสิหนา
ได้ฟังสองกษัตริย์ตรัสมา	จึงวันทาทูลสนองพจมาน
มีพวกโจรไพรใจฉกรรจ์	บุกบั่นเข้ามาถึงหน้าฉาน*
ใครห้ามไม่ฟังอหังการ	ไล่ผลาญรี้พลมนตรี
แล้วกล่าวคำหยาบช้าท้าทาย	บอกว่านายของมันชื่อปันหยี
พระอนุชายกทหารไปต้านตี	เสียทีมอดม้วยมรณา ฯ
ฯ ๖ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	สองระตูภูวเรศเชษฐา
ได้ฟังดังต้องสายฟ้า	ตกประหม่าหน้าซีดลงทันใด
น้อยจิตเจ็บอายเสียดายน้อง	ให้ขุ่นข้องแค้นขัดอัชฌาสัย
มิได้ไต่ถามต่อไป	บรรหารให้ตรวจเตรียมโยธี ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ แล้วบังคมคัลวันทา	กล่าวคำอำลาพระฤๅษี
โยกจะยกโยธาไปราวี	แก้แค้นไพรีอหังการ ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	องค์สังปะติเหงะฤๅษีสาร
เล็งดูรู้ด้วยอภิญญาณ	จึงแจ้งการแก่สองกษัตรา
อันมิสาระปันหยีนี้ไซร์	มิใช่ปัจจุเหร็จโจรป่า
คืออิเหนาสุริย์วงศ์เทวา	โอรสาองค์ท้าวกุเรปัน
ใครอาจหาญต้านต่อรอฤทธิ์	จะสุดสิ้นชีวิตอาสัญ
จงหยุดยั้งชั่งพระทัยทรงธรรม์	อย่าหุนหันฮึกฮักไปชิงชัย ฯ
ฯ ๖ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	สองระตูผู้มีอัชฌาสัย
แต่ออกนามอิเหนาก็ตกใจ	ภูวไนยไหวหวั่นครั่นคร้าม
จึงคิดว่าดาบสพระองค์นี้	เล็งเห็นถ้วนที่เธอจึงห้าม
ถ้าจะขืนรณรงค์สงคราม	จะซ้ำร้ายตายตามอนุขา
คิดพลางทางสนองพระมุนี	เอ็นดูโยมครั้งนี้หนักหนา
พระคุณล้ำล้นคณนา	จะทำตามวาจาพระอาจารย์
ว่าแล้วอำลาพระดาบส	ลงจากบรรพตไพศาล
พร้อมพหลมนตรีบริวาร	ไปสถานที่ประทับพลับพลาทอง ฯ
ฯ ๘ คำ ฯ เชิด
๏ ครั้นถึงที่สำนักตำหนักไพร	จึงเสด็จคลาไคลเข้าในห้อง
ให้คิดครวญคะนึงถึงพระน้อง	ชลเนตรฟูมฟองนองนัยน์
แล้วตรัสเรียกสองมเหสี	มาเล่าความถ้วนที่แถลงไข
ปันหยีนี้มิใช่ชาวไพร	คืออิเหนากรุงไกรกุเรปัน
ลือนามขามเดชเดชา	ทั้งเป็นวงศ์เทวากระยาหงัน
แม้นจะยกพลไกรไปโรมรัน	ก็จะซ้ำอาสัญเป็นสามคน
หากว่าดาบสผู้ทรงญาณ	แจ้งการจึงรู้เหตุผล
จำจะโอนอ่อนผ่อนปรน	จึงจะพ้นภยันอันตราย
จะไปออกปันหยีเสียดีกว่า	เอาโอรสธิดาไปถวาย*
จะได้พึ่งทางธรรม์คุ้งวันตาย	โฉมฉายจะเห็นประการใด ฯ
ฯ ๑๐ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	สองประไหมสุหรีศรีใส
นบนิ้วสนองพระภูวไนย	พระคิดได้ดังนี้ดีนัก
ไปออกแก่มิสาระปันหยี	ธานีจะได้พึ่งเป็นแหล่งหลัก
เพราะเดชาวงศาสุรารักษ์	จะปรากฏยศศักดิ์สืบไป
แล้วเรียกราชธิดาเข้ามาสั่ง	ลูบหลังลูบหน้าน้ำตาไหล
สาวสวรรค์ขวัญข้าวอย่าเศร้าใจ	จะได้พึ่งพระองค์วงศ์เทวา ฯ
ฯ ๖ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	สองบุตรีได้ฟังก็กังขา
จึงทูลถามบิตุเรศมารดา	ซึ่งตรัสมาไม่แจ้งยังแคลงใจ
อันสุริย์วงศ์พงศาสุราฤทธิ์	รูปร่างเพี้ยนผิดเราหรือไฉน
ไม่อยู่เมืองสวรรค์ด้วยอันใด	เรื่องราวอย่างไรแต่แรกมา ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	สองประไหมสุหรีเสนหา
จึงแถลงแจ้งเหตุแก่ธิดา	ว่าเดิมเมืองหมันหยาธานี
บริบูรณ์พูนสุขสนุกสนาน	ดังวิมานเมืองฟ้าในราศี
อันระตูผู้ดำรงพระบุรี*	มีธิดาทั้งสี่ทรามวัย
ท้าวจะใคร่แต่งการสยุมพร	กษัตริย์ทุกนครหาควรไม่
เมื่อจะมีเหตุนั้นพระขรรค์ชัย	กับธงผุดขึ้นในหน้าพระลาน
ให้บังเกิดข้าวยากหมากแพง	รบกันฟันแทงทุกสถาน
ประชาชนฉิบหายวายปราณ	ได้ขุ่นเคืองรำคาญเดือดร้อน
ระตูทุกข์นักหนักจิต	เห็นผิดเยี่ยงอย่างแต่ปางก่อน
มาเกิดการกระลีกระลำพร	จึงให้ถอนพระขรรค์กับธงชัย
ใครจะทำอย่างไรก็ไม่หลุด	เอาเชือกฉุดก็ไม่ขาดหวาดไหว
จึงให้ตีฆ้องร้องป่าวไป	ทั่วในแว่นแคว้นแดนชวา
แม้นใครถอนพระขรรค์กับคันธง	ขึ้นได้ดังจำนงปรารถนา
ท้าวจะให้สมบัติกึ่งพารา	ทั้งพระธิดาลาวัณย์
กรุงกษัตริย์ทั้งสิ้นก็ยินดี	จะใคร่ได้พระบุตรีเฉิดฉัน
ยกทัพนับแสนมาแน่นนันต์	เข้าถอนธงพระขรรค์ไม่เคลื่อนคลา*
จึงอสัญแดหวาทั้งสี่	สถิตที่ไกรลาสภูผา*
เขมรจากสถานวิมานมา	แหล่งแปลงกายาเป็นมนุษย์
เข้าในชุมนุมเมืองหมันหยา	รูปทรงโสภาผาดผุด
จึงจับพระขรรค์กับคันธุช	ก็เขยื้อนเคลื่อนหลุดขึ้นทันใด
อันสมบัติที่ระตูอนุญาต	เทวราชไม่ประสงค์คงคืนให้
รับแต่พระธิดาพาไป	จึงสร้างสรรค์พิชัยธานี
กุเรปันดาหากาหลัง	อีกทั้งสิงหัดส่าหรี
ต่างเสวยราชย์อยู่ในบุรี	มีโอรสบุตรีสืบพงศ์พันธุ์
บุญแล้วจึงได้ไปเป็นข้า	พระผู้วงศ์เทวากระยาหงัน
อย่าละห้อยน้อยใจจาบัลย์	จะได้พึ่งทางธรรม์ธิบดี ฯ
ฯ ๒๖ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	ทั้งสองธิดามารศรี
กราบบาทบิตุราชชนนี	โศกีครวญคร่ำร่ำไร ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ
โอ้
๏ โอ้ว่าพระทูลกระหม่อมแก้ว	ไม่เอ็นดูลูกแล้วหรือไฉน
จะสลัดซัดเสียให้จำไกล	ตกไปเป็นข้าปัจจามิตร
จะมีแต่เกรียมตรมระทมทุกข์	เสื่อมสุขโศกเศร้าเปล่าจิต
ควรหรือพระองไม่ทรงคิด	ช่างปลดปลิดอาลัยไม่เมตตา
นิจจาเอ๋ยเคยเข้าอยู่เช้าเย็น	จะนับวันว่างเว้นไม่เห็นหน้า
ร่ำพลางข้อนทรวงเข้าโศกา	ปิ้มว่าชีวิตจะวายปราณ ฯ
ฯ ๖ คำ ฯ โอด
ร่าย
๏ เมื่อนั้น	พระบิตุราชมาตุรงค์ก็สงสาร
จึงตรัสปลอบธิดายุพาพาล	เยาวมาลย์แม่อย่าโศกาลัย
อันชนกชนนีนี้รักเจ้า	เทียมเท่าชีวาก็ว่าได้
ใช่จะแสร้งสลัดซัดเสียไกล	เพราะเป็นความจำใจของบิดา
ถ้าแม้นมิผันผ่อนฉันนี้	อันตรายจะมีไปเมื่อหน้า
อย่าขึ้งเคียดเดียดฉันท์เลยขวัญตา	เหมือนแทนคุณบิดาช่วยดับร้อน
ตรัสพลางทางโรงกันแสงสั่ง	โฉมยงจงฟังซึ่งคำสอน
ตัวเจ้าจะไปอยู่ด้วยภูธร	จงโอนอ่อนอุตส่าห์รักษาตัว
สู้เสงี่ยมเจียมจิตคิดว่าข้า	อย่าทิฐิถือว่าพระเป็นผัว
ยิ่งรักเท่าไรให้ยิ่งกลัว	จงหมั่นเฝ้าฝากตัวตามพระทัย ฯ
ฯ ๑๐ คำ ฯ
๏ แล้วอุ้มพระกุมารขึ้นใส่ตัก	พิศพักตร์ลูกน้อยละห้อยไห้
สุดสวาทของแม่ผู้ร่วมใจ	เจ้าจงไปเป็นเพื่อนพี่นาง
ทั้งสามอุตส่าห์รักษากัน	อย่าเดียดฉันท์ขุ่นข้องหมองหมาง
สี่กษัตริย์ตรัสพลางกันแสงพลาง	ปิ้มปางจะสิ้นสมประดี ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ โอด
๏ ครั้นคลายอาดูรพูนเทวษ	สองระตูภูวเรศเรืองศรี
จึงเสด็จย่างเยื้องจรลี	มายังที่ข้างหน้าพลับพลาพลัน ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ
๏ ลดองค์ลงนั่งเหนืออาสน์	พร้อมหมู่อำมาตย์กิดาหยัน
จึงตรัสสั่งเสนีทั้งสี่นั้น	จงจัดสรรสิ่งของบรรณาการ
จะให้พาโอรสแลบุตรี	ไปถวายปันหยีผู้ห้าวหาญ
เร่งตระเตรียมเทียมรถราชยาน	ถ้วนทุกพนักงานให้พร้อมไว้ ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ บัดนั้น	ทั้งสี่เสนาผู้ใหญ่
รับราชบัญชาแล้วคลาไคล	ลงไปจากสุวรรณพลับพลา ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ
๏ จึงจัดบรรณาการสิ่งของ	บรรทุกช้างจำลองแลรถา
ให้เทียมรถสองราชธิดา	ผูกมาสำหรับพระกุมาร
แล้วตรวจตรามหาดเล็กขอเฝ้า	ทั้งสามเหล่าสับสนอลหม่าน
นายไพร่พร้อมกันมิทันนาน	มอบหมายเครื่องอานพานทอง ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	องค์ประไหมสุหรีทั้งสอง
พาโอรสบุตรีพี่น้อง	ไปยังห้องสรงสหัสธารา ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ
ชมตลาด
๏ ให้โฉมยงทรงสุคนธาธาร	พระกุมารทรงอุหรับจับมังสา
นางนุ่งยกพื้นแดงแย่งนาคา	พระน้องทรงภูษาสีต่างกัน
นางห่มตาดสุวรรณบรรจง	พระน้องฉลององค์ทรงกระสัน
พี่นางต่างใส่สังวาลวรรณ	พระน้องนั้นประดับทับทรวงทรง
นางทรงพาหุรัดตรัสไตร	พระน้องใส่ทองกรก่องก่ง
พระที่ใส่ไพฑูรย์ธำมรงค์	พระน้องทรงมรกตรจนา
นางทรงมงกุฎพระบุตรี	พระน้องใส่เกี้ยวมณีกรอบหน้า
พี่เลี้ยงสาวศรีมีอัชฌา	ช่วยแต่งกายาให้บังอร ฯ
ฯ ๘ คำ ฯ
๏ ครั้นเสด็จทรงเครื่องพระบุตรี	สองประไหมสุหรีศรีสมร
จึงพาสามโอรสบทจร	มาเฝ้าพระภูธรธิบดี ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	สองราชธิดามารศรี
กราบลงแล้วทรงโศกี	เทวีสะอื้นไห้ไปมา ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ โอด
๏ เมื่อนั้น	สองกษัตริย์สุริย์วงศ์นาถา
เห็นโอรสราชธิดา	มาภิวาทวันทาจะลาไป
ให้สร้อยเศร้าสลดกำสรดโศก	จะวิโยคลูกยาน้ำตาไหล
ต่างตรัสอำนวยอวยชัย	เจ้าไปเป็นสุขสวัสดี
สารพัดไภยันอันตราย	อย่าระคายเคืองข้องหมองศรี
ว่าพลางย่างเยื้องจรลี	ไปส่งพระบุตรีแลโอรส ฯ
ฯ ๖ คำ ฯ เพลง
๏ ขึ้นเกยที่ประทับฉับพลัน	พระพี่น้องโศกศัลย์กำสรด
กราบบาทบิตุรงค์ทรงยศ	แล้วประณตชนนีชลีลา
มาทรงรถที่นั่งบัลลังก์ทอง	ชักม่านปิดป้องซ้ายขวา
พระกุมารโฉมยงทรงอาชา	ไปหน้าราชรถบทจร
พร้อมพี่เลี้ยงกำนัลทั้งปวง	โขลนจ่าข้าหลวงสลับสลอน
แห่แหนแน่นนันต์พนาดร	เสนีนำนิกรจรจรัล ฯ *
ฯ ๖ คำ ฯ เชิด